İzmir'de deprem riski ve alınacak önlemler konuşuldu

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin kenti mümkün zelzelelere karşı dirençli kılmak için düzenlediği “İzmir Sarsıntı Master Planı 24” çalıştayı alanında uzman isimleri buluşturdu. Toplantıda, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen yapı stoku, fay ve yer araştırmalarının ehemmiyetine dikkat çekildi. Zelzeleyle ilgili yol haritasının konuşulduğu çalıştayda, zelzele riski ve alınabilecek tedbirler masaya yatırıldı.

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin, kentin zelzelelere karşı dirençliliğini artırmak, tabiatla uyumlu ve inançlı ömür alanları oluşturmak için mesken sahipliğini üstlendiği “İzmir Sarsıntı Master Planı 24” çalıştayı, alanında uzman isimleri bir ortaya getirdi. Tarihi Havagazı Fabrikası Kültür Merkezi’nde düzenlenen “İzmir Sarsıntı Master Planı 24” çalıştayında konuşan bilim insanları, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü yapı stoku ile fay ve yer araştırmalarını kıymetlendirdi. Zelzele Risk İdaresi ve Kentsel Güzelleştirme Daire Başkanlığı tarafından yürütülen tüm çalışmaların sonunda sarsıntı tehlike haritası ile yerleşime uygunluk haritalarının oluşturulacağının vurgulandığı toplantıda, kıyıları etkileyecek tsunami tehlikesinin modellendiği de aktarıldı.                                                              

“Kriz idaresi yerine risk yönetimi”

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdin Bozkurt, 6 Şubat sarsıntılarını gördükten sonra İzmir’deki projenin ne kadar kıymetli olduğunu bir kere daha anladıklarını belirterek, “Deprem bu ülkenin gerçeği. Yer sarsıntısını engelleyemiyoruz ancak yer sarsıntısının ziyanlarını azaltabilmek için faylardan uzak yerlere yerleşebiliriz. Bilhassa ziraî alanları yerleşime açmak yerine daha inançlı alanlara kayabiliriz. Bunu yapabilmek için yerleşim alanlarının jeolojik özelliklerini çok âlâ bilmemiz lazım. Yapı stokunu riskli bölgelerden uzaklaştırmamız lazım. Yeni planlarımızı bu biçimde geliştirmemiz lazım. Var olan altyapı ve üstyapıyı düzgün tahlil etmeliyiz. Kriz idaresi yerine risk idaresine yatırım yapılması lazım” dedi. 

Faylar büyük ölçüde incelendi

İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bu türlü bir çalışma başlattığı için teşekkür eden Bozkurt, “Türkiye’de yapılan, bütünleşik manadaki tek ve en büyük, en kıymetli proje. Çok farklı kurum ve kuruluşun içinde olduğu bir çalışma. İzmir’in depremselliğini bütün istikametleri ile ortaya koyacak. Alınması gereken önlemler konusunda teklifler oluşturacak ve örnek olacak bir çalışma. Projenin içerisinde 11 iş paketi var. Bu kadar iş paketinin bir ortada olduğu, eşgüdüm içerisinde çalıştığı tek proje. Dünyada bu türlü bir çalışmanın örneği yok. İzmir bunu başarmış. Pekala, ne yapıyoruz? Sarsıntı üretme potansiyeline sahip olan bütün fayları yine gözden geçiriyoruz. İzmir bu türlü bir envantere sahip olacak. Çalıştığımız fayların sayısı 42 ancak biz daha fazla fay sınırı olduğunu gördük” diye konuştu.

Kıyıları etkileyecek tsunami olayları araştırıldı

ODTÜ Kıyı ve Deniz Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner ise mümkün tsunami olaylarını araştırdıklarını söz etti. Ahmet Cevdet Yalçıner, proje kapsamında tsunami modelleme, tsunami tehlike tahlilleri ile baskın haritalarının hazırlanması konusunda çalışma yürüttüklerini anlattı. Yalçıner, “600 kilometreden fazla kıyı şeridi olan İzmir’de, tüm kıyıların haritalanması ve data tabanına girilmesi sağlandı. Alınabilecek tedbirler, modellemeye konulacak bilgiler ortaya çıkarıldı. Saha inceleme noktaları incelenerek bilgi tabanı düzeltildi. İzmir kıyıları için farklı çalışma alanları belirlendi. Tipik fay zonları tanımlandı. Mümkün zelzele senaryosuna nazaran tsunaminin İzmir kıyılarına tesirine yönelik kritik senaryolar belirlendi. Ve yapılan modelleme sonucunda kıyılarda hangi bölgelere su basacağı ortaya çıkarıldı. Haritalar tamamlandı. Belediye ve AFAD iş birliğinde hazırlık yapılmalı” diye konuştu.

Yapı stokunun değerine değindi

Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir ise var olan yapı stoku ile ilgili sorunları çözmek için mevcut çalışmaları çok düzgün tahlil etmenin gerekliliğine vurgu yaptı.

Yapı stokunun yalnızca İzmir için değil Türkiye açısından da çok kıymetli olduğunu belirten Sözbilir,  bundan evvel yapılan çalışmaların İzmir Fayı üzerinden ilerlediğini, fakat tespit edilen 17 canlı fay çizgisi nedeniyle artık çok süratli halde çalışmak gerektiğini söyledi. Sözbilir, “Karada 17 canlı fay çizgisi tespit edildi. Bir o kadar da denizde var. Bu yeni fay çizgileriyle ilgili bilgiler sarsıntı master planı için altlık oluşturacak” dedi.

“Binayı sağlam yapmak önemli”

ODTÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem Canbay da imar konusunda hassas olunması gerektiğini söyledi. Canbay, “İmar çok dikkat edilmesi gereken bir bahis. İmarın gereksinimler doğrultusunda değil halk sıhhati, etraf ve sarsıntı felaketi açısından oluşturulması gerekiyor. Ülkede yapı kontrolünün ismi var kendi yok. Evvel binayı sağlam yapacağız, sonra başka şeylere bakacağız. Binayı sağlam yapmadan, hiçbir şey yapmamız mümkün değil. O nedenle hem proje kontrolü hem de yerinde inşaatın denetlenmesi gerekiyor. Yapı kontrol işini yapmıyorsa, hukukî süreçleri başlatmak gerekiyor. Bu iş kolay bir iş değil. Artık alıştık ‘53 bin insan öldü’ diyoruz. Alışılabilir mi buna? Bir beşere bile alışmamak gerekiyor. 53 bin candan bahsediyoruz” dedi.

“Kentsel dönüşüme gitmemiz gerekiyor”

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper İlki, İstanbul örneği üzerinden bilgilendirmede bulundu. İzmir’e de değinen Prof. Dr. İlki güçlendirme çalışması yapılan projeler özelinde de konuştu. Birincisi, “Mali kaynağımız, vaktimiz, mühendisimiz, emekçimiz, materyalimiz de hudutlu. O yüzden en yüksek riskli binalara bakmamız gerekiyor. Önceliklendirme yapmamız gerekiyor. Yönetmelik tabanlı metotlar uygulamak değerli, vakit alıcı ve mümkün değil. Süratli formülle ilerlememiz, kentsel dönüşüme gitmemiz gerekiyor. Bunu yaparken güçlendirme ve kademeli güçlendirme yapmamız lazım. Pilot uygulamaları teşvik etmeliyiz. Büyük sorunu alırsak, çözmeye çalışırsak zorlaşıyor” dedi.

Deprem çalışmaları sürüyor

Bütünleşik Sarsıntı Risk İdare Sisteminin kıymetli bir alt bileşeni olacak Zelzele Master Planı, iştirakçi ve kapsayıcı bir metotla oluşturuluyor. Büyükşehir Belediyesi, Zelzele Master Planı için altlık oluşturacak yapı envanteri, depremsellik-tsunami araştırması ve mikrobölgeleme etüt çalışmalarını da süratle sürdürüyor.

Yapı envanteri çalışması kapsamında Bayraklı ve Bornova’da 94 bin 773 bina incelendi ve bilimsel sistemler aracılığıyla  sarsıntı tesirindeki davranışına nazaran önceliklendirilmesi tamamlandı. Çalışma kapsamında tıpkı vakitte bina kimlik bilgi sistemi de geliştirildi ve envanteri tamamlanan her binaya ilişkin bir kimlik evrakı oluşturuldu. Böylelikle o bina hakkındaki ruhsat, mimari proje üzere dokümanlar ile en yakın toplanma alanı üzere bilgilere süratli ve direkt erişim sağlandı. Yapı envanteri çalışmalarına Karşıyaka ilçesi ile devam edilecek.

Faylar da inceleniyor

Depremsellik-Tsunami Araştırması ve Mikrobölgeleme Etüt Çalışmaları kapsamında da değerli çalışmalar yürütülüyor. İzmir vilayet merkezini referans alan 100 km. yarıçaplı alanda sürdürülen “İzmir İli Depremsellik Araştırması Projesi” hala ülkemizin en geniş ve kapsamlı sarsıntı araştırma projesi olarak biliniyor.  Yalnızca İzmir değil Aydın ve Manisa vilayetlerinin bir kısmındaki fayları da kapsayan bu araştırma projesi tamamlandığında İzmir’in gelecekte kaç büyüklüğünde zelzeleyle karşı karşıya kalabileceğine, yapıları tesiri altına alacak sarsıntı ivmesinin mümkün büyüklüğüne ve zelzelelerin yüzey faylanması yaratma riski taşıyıp taşımadığına ait somut bilgiler elde edilmiş olacak. “İzmir İli Tsunami Araştırması Projesi” kapsamında da kıyılarda tsunamiye hazırlık ve risk azaltma çalışmaları tamamlanıyor.  

Zemin araştırması kentin tamamına yayılacak

“Mikrobölgeleme” çalışmaları ile de kentin tabanı inceleniyor. 30 Ekim İzmir Zelzelesinden en çok etkilenen Bornova Baseninin (Bayraklı, Konak, Bornova İlçelerini kapsayan) yer yapısı ve basen tesiri dâhil davranış özelliklerinin araştırılmasına yönelik çalışmalar süratle devam ediyor. Bornova mikrobölgeleme çalışması kapsamında 7 bin 12 hektarlık alanda yaklaşık 1500 adet sondaj kuyusu açıldı. Bornova baseninde, Bornova ilçesine ilişkin yürütülen mikrobölgeleme çalışmalarının 2024 yılı sonuna kadar, Konak ve Bayraklı ilçelerindeki alanlarda yürütülecek çalışmaların ise 2025 yılı sonunda kadar tamamlanması planlanıyor. Karşıyaka ilçesinde yaklaşık 2 bin hektarlık alanda mikrobölgeleme çalışmalarının yapılması için ihale süreci başlatıldı. 11 merkez ilçe öncelikli olmak üzere tüm ilçelerde mikrobölgeleme çalışmalarının etaplar halinde tamamlanması hedefleniyor.

Bütün çalışmalar tamamlandığında; depremsellik ve tsunami projesi ile mikrobölgeleme ve yapı envanteri araştırma sonuçları entegre edilerek zelzele tesirinde yapı-zemin etkileşiminin en gerçekçi halde tahlil edilmesi öngörülüyor.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı